Σύνδρομο Wiskott-Aldrich(Ουίσκοτ-‘Αλντριτς)

Το σύνδρομο Wiskott-Aldrich (WAS) χαρακτηρίζεται από προοδευτική ανωμαλία της λειτουργίας των Τ και Β-λεμφοκυττάρων οφειλόμενη πιθανώς σε δυσλειτουργία των ανοσορυθμιστικών πεπτιδίων που εμπλέκονται στις κυτταρικές αλληλεπιδράσεις. Φυλοσύνδετη διαταραχή, εμφανίζεται αποκλειστικά σχεδόν σε και συνήθως περιλαμβάνει ανεπάρκεια της ανοσοσφαιρίνης M (IgM). Προκαλεί επίμονη θρομβοκυτοπενία, ενώ στην πλήρη του μορφή χαρακτηρίζεται από μικρά αιμοπετάλια, ατοπία, κυτταρική και χυμική ανοσοανεπάρκεια, καθώς και αυξημένο κίνδυνο αυτοάνοσου νοσήματος και αιματολογικής κακοήθειας.

Ιστορική αναδρομή

Το σύνδρομο WAS περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1937 από τον Wiskott, ο οποίος παρατήρησε μια μεγάλη οικογένεια του Μονάχου, στην οποία οι τέσσερεις αδελφές τους (θήλεα) ήταν καλά στην υγεία τους ενώ τα τρία άρρενα αδέλφια νοσούσαν σοβαρά με πανομοιότυπα συμπτώματα από τη γέννησή τους, όπως έκζεμα, τάση προς αιμορραγία και μωλοπισμό – χωρίς να έχει προηγηθεί τραυματισμός – και επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις.

17 χρόνια αργότερα, ο Aldrich ανέφερε τον ίδιο συνδυασμό συμπτωμάτων σε μέλη μιας οικογένειας, όπου 16 από τους 40 άρρενες είχαν προσβληθεί σε διάστημα τεσσάρων γενεών (δηλ. προπάπποι – πάπποι – γονείς – παιδιά), αλλά όχι τα θήλεα, υποδηλώνοντας φυλοσύνδετη κληρονομικότητα (δηλ. συσχέτιση με το φύλο του παιδιού – ήτοι τα άρρενα). Από αυτές τις δύο κλινικές αναφορές προέκυψε η ονομασία αυτής της πρωτογενούς ανοσολογικής ανεπάρκειας, που φέρει το όνομα των επιστημόνων που την πρωτοπεριέγρεψαν.

Στατιστικά

Στις ΗΠΑ και την Ελβετία ανέρχεται σε 4 περίπου περιπτώσεις/1.000.000 γεννήσεις ζώντων αρρένων. Παρόμοιο εύρος τιμών έχει τεκμηριωθεί σε ληξιαρχείο στην Ιρλανδία. Σε άλλες χώρες, παρατηρείται στο 2-8.8% των ασθενών με πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες. Το WAS παρατηρείται σε όλες τις εθνικές ομάδες.

Αιτιολογία

Το σύνδρομο WAS προκαλείται από μια φυλοσύνδετη γενετική ανωμαλία σε μια πρωτεΐνη η οποία τώρα έχει ονομαστεί πρωτεΐνη του συνδρόμου WAS «Wiskott-Aldrich protein». Το γονίδιο βρίσκεται στο χρωμόσωμα Xp11.22-23,  η έκφρασή του περιορίζεται σε κύτταρα αιμοποιητικής προέλευσης και κληρονομείται σύμφωνα με το φυλοσύνδετο πρότυπο κληρονομικότητας. Ένα άρρεν τέκνο θήλεως φορέα έχει 50% πιθανότητες να προσβληθεί, ενώ ένα θήλυ τέκνο έχει 50% πιθανότητες να είναι φορέας.

Η ακριβής λειτουργία της πρωτεΐνης WASp δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως, αλλά φαίνεται ότι λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ σηματοδότησης και κίνησης των νηματίων ακτίνης στον κυτταρικό σκελετό. Η γονιδιακή αυτή ανωμαλία εκφράζεται στα αιμοποιητικά κύτταρα (π.χ. λεμφοκύτταρα) και εξασθενεί την φυσιολογική λειτουργία της πρωτεΐνης WASp στον πολυμερισμό της ακτίνης.

Στα παιδιά, το WAS εκδηλώνεται με επίμονο έκζεμα, θρομβοπενία με χαμηλό όγκο αιμοπεταλίων και υποτροπιάζουσες λοιμώξεις και συνδυάζεται με αυτοάνοσα νοσήματα.

Χαρακτηριστικά

Το σύνδρομο WAS χαρακτηρίζεται από επιπλοκές σε λοιμώξεις και αιμορραγίες και σε κακοήθειες θυμώματα, σαρκώματα, εγκεφαλικοί όγκοι σχετιζόμενοι με EBV, λεμφώματα, λευχαιμίες) στη μετέπειτα ζωή.  Η βασική επίδραση του συνδρόμου στα άτομα που εμφανίζουν τα συμπτώματά του αφορά στο προσδόκιμο επιβίωσης (δηλ. πόσο διάστημα σε έτη αναμένεται να επιζήσει ένα άτομο).

• Αιμορραγικές εκδηλώσεις: αιματέμεση ή αιματηρή διάρροια, παρατεταμένη αιμορραγία μετά από περιτομή, πορφύρα ή ασυνήθιστες εκχυμώσεις, επιστάξεις και σπάνια ενδοκρανιακή αιμορραγία
• Λοιμώξεις: Σοβαρές, υποτροπιάζουσες λοιμώξεις αυτιών, μύτης, φάρυγγα, πνευμόνων από βακτηρίδια και ιούς (Pneumocystiscarinii, κυτταρομεγαλοϊός, ιός Epstein-Barr- απλού έρπητα) είναι συχνές σε ασθενείς με WAS.
• Πνευμονία, μηνιγγίτιδα και σηψαιμία
• Ατοπικά συμπτώματα και έκζεμα.
• Αυτοάνοσα νοσήματα :
  • Coombs(+) αιμολυτική αναιμία (σε μεγάλη συχνότητα)
  • Πορφύρα Henoch-Schonlein
  • Αρτηρίτιδα Takayasu
  • Λευκοκυτταρική αγγειΐτιδα
  • Αρτηρίτιδα (με κακή κατάληξη)
  • Πνευμονική αγγειΐτιδα
  • Αορτίτιδα
  • Νόσος Kawasaki
  • Αρθρίτιδα (συνήθως παροδική)
• Φυσιολογικά επίπεδα IgG και αύξηση της IgA και IgE
• Θρομβοπενία με χαμηλό όγκο αιμοπεταλίων
• Αιμολυτική αναιμία
• Αντισώματα έναντι αντιγόνων της πολυσακχαρίδης (όπως το αντιγόνο της κάψας του πνευμονιοκόκκου) και ισοαιμοσυγκολλητίνες του αίματος απουσιάζουν.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση σε βάθος χρόνου συνήθως είναι κακή. Λίγοι ασθενείς επιζούν πέραν της εφηβικής ηλικίας και οι περισσότεροι υποκύπτουν σε επιπλοκές από αιμορραγία, μόλυνση ή κακοήθεια. Ωστόσο, μελέτες συστήνουν ότι η επιβιωσιμότητα συνεχίζει να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου και την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης.

Η σκέψη του WAS πρέπει να μπαίνει σε νεογνά που παρουσιάζονται με αιμορραγικές εκδηλώσεις, ιδιαίτερα αιματηρή διάρροια, ή εμφανίζουν θρομβοπενία και μικρά αιμοπετάλια στην διάρκεια των λοιμώξεων.

Θεραπεία

Το σύνδρομο WAS αντιμετωπίζεται με ποικιλία θεραπευτικών παραγόντων διάφορων κατηγοριών, όπως αντιβιωτικά, αντιιικά, χημειοθεραπευτικούς παράγοντες, ανοσοσφαιρίνες και κορτικοστεροειδή.

• Μεταμόσχευση μυελού οστών.
• Η θρομβοπενία και οι αιμορραγίες μπορεί να χρειασθούν θεραπεία με IVIG, πρεδνιζόνη ή μεταγγίσεις αίματος.
• Οι λοιμώξεις θεραπεύονται με τα κατάλληλα αντιβιοτικά.
• Το έκζεμα μπορεί να βελτιωθεί καθώς ο ασθενής μεγαλώνει σε ηλικία, ωστόσο μπορεί να παρουσιαστούν σοβαρές επιπλοκές όπως δευτερογενείς μολύνσεις (π.χ. κυτταρίτιδα, απόστημα) ή γενικευμένη αποφολιδωτική δερματίτιδα.

Ασθενείς με σοβαρές μολύνσεις, αιμορραγίες ή κακοήθειες ενδέχεται να χρειαστούν νοσηλεία σε νοσοκομείο για παροχή ενδοφλέβιων αντιβιωτικών, παρακολούθηση ή/και μεταγγίσεις, ή για ογκολογική φροντίδα, αντιστοίχως. Οι ασθενείς πρέπει να τυγχάνουν στενής παιδιατρικής ή ιατρικής παρακολούθησης μετά τη διάγνωση ή θεραπεία, εξειδικευμένης αλλεργιολογικής ή ανοσολογικής φροντίδας και πιθανόν αιματολογικής ή ογκολογικής φροντίδας.

Αιτία θανάτου είναι κυρίως οι μολύνσεις ή αιμορραγίες, αλλά αναφέρονται και ασθενείς που εκδήλωσαν κακοήθειες, κυρίως λεμφοδικτυακούς όγκους και λευχαιμία.